پرسش: 
وقتی پدر و مادر بین فرزندان فرق می گذارند، وظیفه فرزندان نسبت به آنان چیست؟

پاسخ: 
از روایات معصومان استفاده می شود که والدین چه مؤمن باشند و چه کافر، یا نیکوکار و معصیتکار باید مورد احترام قرار گیرند و استثنا بردار نیست. امام رضا(ع) می فرماید: "نیکی به والدین واجب است گرچه مشرک باشند، ولی در معصیت خدا نباید آنان را اطاعت کرد".1 قرآن مجید تنها در یک مورد مخالفت با پدر و مادر را جایز دانسته و آن صورتی است که پدر و مادر فرزند را به شرک فرا خوانند، ولی در سایر موارد به رفتار پسندیده توصیه کرده است.( وَ إِن جَاهَدَاکَ عَلیَ أَن تُشْرِکَ بیِ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَ صَاحِبْهُمَا فیِ الدُّنْیَا مَعْرُوفًا وَ اتَّبِعْ سَبِیلَ مَنْ أَنَابَ إِلیَ‏َّ ثُمَّ إِلیَ‏َّ مَرْجِعُکُمْ فَأُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُون؛ و هر گاه آن دو، تلاش کنند که تو چیزی را همتای من قرار دهی، که از آن آگاهی نداری (بلکه می‏دانی باطل است)، از ایشان اطاعت مکن، ولی با آن دو، در دنیا به طرز شایسته‏ای رفتار کن و از راه کسانی پیروی کن که توبه‏کنان به سوی من آمده‏اند سپس بازگشت همه شما به سوی من است و من شما را از آنچه عمل می‏کردید آگاه می‏کنم.)2 امام باقر(ع) می فرماید: "سه چیز است که خداوند دربارة آن ها برای مخالفت رخصت نفرموده است: رد امانت به نیکوکار و بدکردار، وفا به پیمان نسبت به نیکوکار و بدکردار و خوش رفتاری با پدر و مادر، نیکوکار باشند یا بدکردار".3 والدین وظیفه دارند بین فرزندان خود، بر اساس عدالت برابری رفتار کنند و هیچ گاه پسر را بر دختر یا فرزندی را بر فرزندان دیگر مقدّم ندارند، چنان که از رسول اکرم(ص) روایت شده که "پروردگار دوست دارد بین فرزندانتان عدالت را رعایت کنید، حتی در بوسیدن آنان"4 اما سرپیچی والدین از این وظیفه، باعث نمی شود فرزندان مقابله مثل کنند و به پدر و مادر بی احترامی نمایند! البته می توانند با رعایت ادب و متانت از برخورد آنان انتقاد کنند، ولی انتقاد، غیر از توهین و بی ادبی است. به نظر قرآن پاسخ بدی را با خوبی باید داد و هر کس مسئول عمل خود می باشد. توجه داشته باشید که همة پدران و مادران، فرزندان خویش را دوست دارند و آنان را پارة تن خود می دانند و روز و شب برای سعادت و خوشبختی فرزندان تلاش می کنند. از منظر پدران و مادران خوشبختی و پیشرفت فرزندان، شیرین ترین ارمغان زندگی است. پدر و مادر از آغاز ولادت فرزند، در پی نگهداری، پرورش و تعلیم و تربیت قدم بر می دارند و رنج ها را به جان و دل می خرند و خود را وقف او می کنند، تا این که فرزندی صالح و شایسته به جامعة بشری عرضه کنند. حال برای نیل به این هدف باید به مسائل و ظرافت های تربیتی آگاهی داشته باشند. در غیر این صورت نتیجه معکوس می شود. بنابراین، اولین قدم برای موفقیت در تعلیم و تربیت فرزندان این است که پدر و مادر به مسائل تربیتی آگاهی لازم را داشته باشند، مثلاً بدانند که تبعیض، محبّت بی جا، تشویق و توبیخ بی مورد چه پیامدهایی دارد و باید از آن پرهیز نمود. نکته ای که باید فرزندان به آن توجّه داشته باشند آن است که چه بسا اتفاق می افتد، پدر و مادر با اعتقاد به این که حرکت های تربیتی آنان از قبیل تنبیه، تشویق، محبت و ... نسبت به فرزندانشان عادلانه است (نه تبعیض آمیز) رفتاری را بروز می دهند، ولی فرزندان آن را با نگرشی که دارند، رفتاری تبعیض آمیز می پندارند. عقیدة پدر و مادر رفتاری است عادلانه ولی احساس فرزند از آن تعبض آمیز است. در این صورت باید فرزندان در قضاوت خویش تجدید نظر کنند. با عینک خوش بینی در رفتار پدر و مادر بیاندیشند. بنابراین احساس تبعیض، هم ممکن است از ضعف تربیتی پدر و مادر باشد و هم ممکن است از برداشت نادرست فرزند باشد. حال اگر فرزند در قضاوت خویش تجدید نظر نمود و دقّت بیشتری به خرج داد و به این نتیجه رسید که شعف از قضاوت خویش است، نه از پدر و مادر، در این صورت از نگرانی بیرون می آید و مشکل برطرف می شود. نیز از رنج تبعیض و کم مهری پدر و مادر رهایی می یابد. حال اگر در تجدید نظر باز به نتیجة اوّل رسید، در این صورت در پی پاسخ به این پرسش باشد که آیا پدر و مادر توجّه به تبعیض دارند، یا نه؟ اگر توجه ندارند، پس ناراحتی دلیلی ندارد. می توان به جای احساس ناراحتی، به پدر و مادر کمک کرد و آنان را متوجّه کردارشان نمود. اگر توجه دارند، از خود سؤال کند که مگر پدر و مادر سعادت فرزندانشان را نمی خواهند؟ پاسخ این سؤال مثبت است. قطعاً پدر و مادر خوبی بچه هایشان را می خواهند. ضعف در این است که آنان آگاهی لازم را در امر تربیتی ندارند، در این صورت فرزند باید به پدر و مادر کمک کند. به جای ابراز ناراحتی، خود را با موقعیّت هماهنگ کند و از ضعف های پدر و مادر در گذرد، یا با لطایف خاصی به آنان بفهماند که راه درست در امر تربیت فرزندان چنین است. گاهی هم برخی از کم لطفی های پدر و مادر جنبة واکنشی و تنبیه فرزندان دارد تا رفتارشان را تغییر دهند. این دلیل هم خوب است مورد بررسی قرار گیرد.