عواملی که به عزت نفس آسیب می رساند: (چه کارهایی را نباید انجام دهید)؟
زمانی که به احساسات خود اهمیت نمی‌دهید یا وقتی که واقعیت‌های موجود، بسیار دست نیافتی‌تر از آن چیزی است که شما در اختیار دارید و فرصت‌ها برایتان به شدت محدود است، عزت نفستان آسیب می‌بیند و غرورتان می‌میرد. درمانگران شما از برخی افکار و رفتارهایی که باعث آسیب دیدن احترام به خودتان می‌شوند آگاه هستند. برخی از این حالات عبارتند از:
1- بیماری یا عدم توجه به سلامتی
2- باخودگویی های منفی و نا امید کننده
4- عدم دریافت پسخوراند (بازخورد) مثبت از محیط و دیگران و به شدت تحت تأثیر آن قرار گرفتن
5- تعیین نکردن اهداف و برنامه مشخص برای خود و به وجود آوردن حس گم گشتگی و عدم تمرکز
6- ضعف در مهارت‌های ارتباطی اثربخش (بسیار مهاجم و پرخاشگر عمل کردن)
7- اِشکال و ضعف در برقراری روابط صمیمانه با دیگران. به این معنا که نمی‌توانید در احساسات با آنها سهیم شوید.
زمانی می‌توانید احترام به خود را ایجاد و تقویت کنید که از هر یک از این حالات آگاهی داشته باشید و بتوانید بدون اینکه نا امید شوید سایر کارهایی که به شما کمک می‌کند را انجام داده و خودتان را تشویق کنید. به خاطر داشته باشید، اگر درمانگری (مشاور یا روان شناسی) در این مسیر به شما کمک کند کار شما بسیار سهل‌تر خواهد شد. پس می‌توانید شروع کنید.
خودپنداره چیست؟
خودپنداره، تصویری است که ما از خود داریم، ما نظریه‌هایی درباره جهان می‌سازیم که به ما کمک می‌کنند با موقعیت‌هایی که روبه‌رو می‌شویم، کنار بیاییم. مهمتر از آن، ما به خلق نظریه‌هایی درباره خودمان نیز دست می‌زنیم. این نظریه‌ها را نظریه خویشتن می‌نامیم.
اهمیت و کاربرد خودپنداره
تصور کنید که پاسخ به سوال «من کیستم؟» را نمی‌دانید، آنگاه برای تصمیم‌گیری هیچ اصل و مبنایی ندارید. بنا به اعتقاد بسیاری از روانشناسان، میزان شناختی که ما از خودمان داریم و نیز نحوه نگریستن ما به خودمان، مبنای بسیاری از تصمیم‌ها و رفتارهای ماست.
به عنوان مثال، اگر کنسرتی در سالن بزرگ شهر در حال اجرا باشد، ما براساس شناختی که از خودمان داریم، درباره نرفتن یا رفتن به آن کنسرت تصمیم می‌گیریم. از این‌رو، خودپنداره می‌تواند نقش یک راهنما و نقشه را برای ما بازی کند .به همین دلیل دقت، صحت و واقع بینی آن از اهمیت بسیاری برخوردار است . دقت خودپنداره به ما کمک می‌کند تا نسبت به اشتباهات خود واقع‌بین باشیم، مسئولیت رفتارهایمان را بپذیریم و بی‌آنکه بین مسئولیت‌پذیری و سرزنش خود در حال نوسان باشیم، عملکرد خود را دقیقا ارزیابی کنیم. در مجموع، خودپنداره دقیق به ما کمک می‌کند تا عملکرد بهتری داشته باشیم.
ویژگی‌های خودپنداره کارآمد
خودپنداره‌ای از کارکرد لازم و مفید برخوردار خواهد بود که داده‌های حاصل از تجربه را کسب کند و به عبارتی، منطبق بر واقعیت باشد. مثلا اگر ما تصور کنیم که دانشجوی خوبی هستیم اما دربسیاری از امتحانات موفق نبوده‌ایم، به معنای آن است که خودپنداره ما مبتنی بر واقعیت نیست و شاید ما در حال خودفریبی باشیم.
علاوه بر این بهتر است که به جای کلی‌گویی، از ویژگی‌های اختصاصی خود آگاه باشیم. مثلا به جای آنکه بگوییم: «من فردی فرهنگ دوست هستم» یا «من از فعالیت‌های فرهنگی خوشم می‌آید» بگوییم:" من از نمایشنامه‌نویسی خوشم می‌آید".
تعادل لذت- درد
اگر فرد تصور کند از سینما رفتن لذت می‌برد و بعد لحظات خوبی را درسینما تجربه کند، چنین فردی از خودپنداره‌ای کارآمد برخوردار خواهد بود. در واقع منظور این است که اگر فعالیت‌هایی را که از آن لذت می‌بریم و آنهایی که باعث رنجش و ناراحتی‌مان می‌شود را بشناسیم؛ به این ترتیب، به گونه‌ای رفتار خواهیم کرد که با خودمان در تضاد نخواهیم بود.
عزت نفس
اگر خودپنداره ما فقط شامل صفات منفی باشد، در این حالت عزت نفس پایینی را تجربه خواهیم کرد. از این‌رو، خودپنداره‌ای کارآمد خواهد بود که ترکیبی از صفات خوب و بد باشد. اگر این سه ویژگی همزمان حضور داشته باشند، خودپنداره فرد از کارایی لازم برخوردار خواهد بود. اما اگر فردی، به عنوان مثال، تصور کند که مدیر خوبی است( در ظاهر چنین تصوری احساس خوب بودن به ما می‌دهد) اما، پروژه‌هایش طبق برنامه اجرا نشود و همکارانش از او ناراضی باشند، خودپنداره چنین فردی فاقد ویژگی نخست- جذب داده‌های ناشی از تجربه - است. همین‌طور تعادل لذت- درد نیز برقرار نیست . به خاطر داشته باشیم که خودپنداره، نه خوب است و نه بد. تصویری که ما از خود داریم، به خودی خود بار ارزشی ندارد. این ما هستیم که آن را ارزش‌گذاری می‌کنیم و به واسطه ارزشی که به آن می‌دهیم، احساس ارزشمندی یا بی‌ارزشی می‌کنیم .
چهار قدم برای افزایش احترام به نفس
شاید شما هم در زندگی شرایطی را تجربه کرده‌اید که خود کم بینی و احترام به نفس پایین، مشکلات ناخواسته‌ای را برایتان بوجود آورده است. عزت نفس و داشتن احساس خوب نسبت به خود، از جمله مواردی هستند که بسیاری افراد در زندگی خود در آرزوی رسیدن به آن می‌باشند.
اگر احساس می‌کنید دارای عزت نفس پایین هستید و این موضوع روی تمام جوانب زندگی شما تاثیر منفی گذاشته است؛ اگر فکر می‌کنید ارتباطات، کار و یا حتی سلامتی شما تحت الشعاع این عزت نفس پایین قرار گرفته است؛ حتی اگر این احساس خودکم بینی از دوران کودکی در شما شکل گرفته و همواره همراه شما بوده است؛ با بکارگیری چهار قدم موثری که در ادامه آورده می‌شود، می‌توانید عزت نفس را در خود تقویت نموده و به تدریج احساس بهتری نسبت به خود پیدا کنید.
قدم اول: موقعیت ها و شرایط مشکل ساز را شناسایی کنید
در مورد موقعیت‌هایی که به نظر می رسد احترام به نفس شما را پایین می آورند، فکر کنید. این موقعیت ها معمولا عبارتند از:
۱- یک ارائه در محل کار
۲- یک بحران در منزل یا محل کار
۳- یک چالش با کسی که ارتباط نزدیک با شما دارد مانند پدر یا مادر، دوست، همکار یا همسر
۴- یک تغییر در جریان زندگی مانند از دست دادن شغل و یا فرار فرزند از خانه
قدم دوم: از افکار و اعتقادات خود در رابطه با این موقعیت ها آگاه شوید
هنگامی که شرایط و موقعیت‌های مشکل ساز را شناسایی نمودید، به تفکر خود در رابطه با آنها دقت کنید. ببینید در این شرایط به خود چه می‌گویید؟ تفسیر شما از این موقعیت ها چیست؟ تفکر شما در این شرایط ممکن است مثبت، منفی و یا خنثی باشد. ممکن است شما در این شرایط منطقی عمل کنید و یا بر پایه یکسری واقعیت ها و دلایل و اعتقادات اشتباه فکر نمایید؛ و یا بالعکس.
قدم سوم: افکار منفی و نادرست خود را به چالش بکشید
برداشت اولیه شما از یک موقعیت ممکن است تنها راه نگاه به آن شرایط خاص نباشد، بنابراین باید در صحت افکارتان تأمل بیشتری نمایید. از خود بپرسید: آیا نگاهم با منطق و واقعیت سازگار هست؟
البته گاهی اوقات تشخیص بی دقتی‌ها در تفکر مشکل است. بیشتر افراد یک تفکر دیرینه و ثابت درباره خود و زندگی‌شان دارند. این اعتقادات دیرینه از نظر آنها می‌تواند نرمال و کاملا منطبق بر واقعیت تلقی گردد؛ در حالی که بیشتر آنها ممکن است تنها یک ایده یا احساس باشند. در این میان بعضی الگوهای فکری نیز در ذهن افراد ممکن است باعث تضعیف عزت نفس گردد که باید به آنها دقت کرد که در ابتدای بحث این الگوهای غلط فکری یا همان تحریفات شناختی معرفی شد.
قدم چهارم: افکار و عقاید خود را تعدیل کنید
هم اکنون زمان آن است که افکار منفی و نادرست را با افکار سازنده و دقیق جایگزین کنید. برای این کار می‌توانید از استراتژی های زیر کمک بگیرید:
۱- از عبارات امیدبخش استفاده کنید. نسبت به خود با مهربانی رفتار کنید و همواره خود را تشویق نمایید. یادتان باشد که اگر بخواهید به بدبینی خود نسبت به یک موقعیت خاص میدان دهید، ممکن است به واقعیت بپیوندد. به عنوان مثال اگر دائم به این فکر کنید که ارائه شما بخوبی برگزار نخواهد شد، ممکن است واقعا همین اتفاق بیفتد. سعی کنید جملات امیدبخش به خود بگویید. مثلا به خود بگویید: «با اینکه موقعیت سختی است، اما من از پس آن بر می آیم».
۲- خود را ببخشید. همواره به یاد داشته باشید که همه انسان ها ممکن است در زندگی خود اشتباه کنند. این اشتباهات هیچگاه همیشگی و مختص فرد خاصی نیست. اگر دچار اشتباه شدید به خود بگوئید: «درست است که من اشتباه کردم اما این اشتباه دلیل بر بد بودن من نیست.».
۳- از عبارات باید و نباید اجتناب کنید. اگر ذهن شما پر از جملات باید و نباید باشد، ممکن است منجر به این شود که انتظارات و توقعات غیرمنطقی از خود و دیگران داشته باشید. آزاد کردن ذهن از این عبارات باعث می‌شود انتظارات منطقی تر و نزدیک تر به واقعیت، از خود و دیگران داشته باشیم.
۴- بر روی جنبه‌های مثبت زندگی خود متمرکز شوید. توانایی‌های خود را در برخورد با موقعیت‌های چالش برانگیز در زندگی به یاد آورید و همواره به موفقیت‌ها و قسمت های خوب زندگی خود فکر کنید.
۵- با افکار پریشان کننده جور دیگر برخورد کنید. بجای اینکه با افکار منفی، منفی برخورد کنید، از آنها کمک بگیرید تا به الگوهای جدید و سالم تری در زندگی خود دست یابید. از خود بپرسید: «برای بهتر کردن شرایط چگونه باید عمل کرد؟»
۶- خود را تشویق کنید. بخاطر هر نکته مثبتی که در یک موقعیت خاص می بینید، خود را تشویق کنید. به عنوان مثال به خود بگویید: «گرچه بنظر میرسد ارائه من عالی نبوده اما حضار با طرح پرسش، تا پایان جلسه مطالب را دنبال کردند. این نشون میده که موفق عمل کرده‌ام و به هدفم رسیده‌ام.»
***
این قدم‌ها ممکن است در نگاه اول دشوار به‌نظر برسند. اما با تمرین بتدریج آسان‌تر خواهند شد. هنگامی که شما شروع به شناسایی افکار و عقاید تخریب کننده احترام به نفس در خود کنید، قادر خواهید بود عملا آنها را تشخیص داده و در جهت مبارزه با آنها گام بردارید. بدین ترتیب موفق به دریافتن ارزشهای خود به عنوان یک انسان می‌شوید. هنگامی که عزت نفس در شما تقویت شود، اعتماد به نفس شما نیز افزایش یافته و به تدریج احساس بهتری نسبت به خود و زندگی پیدا خواهید کرد.
سلام مشاور...
