میانه تهدید و تنوع؛ این توصیفی نسبتا دقیق از دوستی در فضای مجازی است. تهدید بیشتر به دلیل ناشناسی مطلق طرف مقابل در این گونه دوستی هاست. حجم بزرگی از جرایم بخصوص کلاهبرداری ها برآمده از همین ناشناسی مطلق است؛ اما تنوع به دلیل گستردگی فضای وب و توانایی انسان برای یافتن دوستانی مطابق دلخواه خود است. چربش البته در اکثر موارد به سمت تنوع است، چرا که دسترسی به محیط وب آسان تر شده و انسان منزوی تر و چه چیز بهتر از دوستی هایی پرتعداد در کنج خانه؟

پرسش از سن و جنسیت و مکان سکونت یا آنچه که نسل سوم و چهارم به سوال ASL می شناسند، نخستین خشت دوستی در فضای مجازی است؛ البته در روزگاران گذشته و در محیط اتاق چت های «یاهو مسنجر». حرف زدن‌هایی که اغلب با مخفف های مختلف خلاصه می شد؛ یکی از مختصات این دوستی بود. هدف، بیشتر آشنایی بود و البته در مواردی اهدافی دیگر در آینده تصویر می شد، از ازدواج گرفته تا دوستی . احساس هم با کارتون ها به تصویر کشیده می شد. سنتی که البته هنوز هم باقی مانده است. بعدها «اورکات» و «یاهو 360» روی کار آمدند. حالادیگر یک صفحه مختص به هر کاربر بود و عموم گفت وگوها، چت ها و دوستی ها خصوصی شده بود. این آغاز فصل جدیدی در دوستی های مجازی بود: «شبکه های اجتماعی».
    
انواع تعامل در شبکه‌های اجتماعی
شبکه های اجتماعی از منظر تعامل کاربران به چند قسمت تقسیم می شود. بخشی از این شبکه ها بر مبنای دنبال کردن یک کاربر است. مثلا«گوگل ریدر»، «توییتر» و «پین ترست». در این حالت، به طور معمول هر فردی می تواند از آخرین به روزرسانی های کاربرانی که دوست دارد استفاده کند مگر این که از طرف کاربر بلاک یا به عبارت فارسی با مانع او روبه رو شود. از سوی دیگر ممکن است برخی افراد به روزرسانی خود را محدود به افراد کنند. در این گونه شبکه ها معمولاچیزی تحت عنوان دوستی میان دو کاربر وجود ندارد، مگر این که دوستی حقیقی یا مجازی میان دو کاربر شکل بگیرد و در فضایی دیگر ادامه یابد.

اما برخی دیگر از شبکه ها مبتنی بر دوستی است. در این شبکه ها، فرد باید درخواستی برای پذیرش دوستی به طرف مقابل بدهد و فرد دیگر می تواند این درخواست را بپذیرد یا نه. روش دیگر در این شبکه ها، «لایک» کردن برخی صفحات است. یکی از معانی «لایک» در زبان انگلیسی، دوست داشتن است. آن دوستی و این دوست داشتن نمایانگر تغییر و تحولی در معنای دوستی است.
    
تفاوت‌های دوستی، آشنایی و دوست داشتن
در بحث اول یعنی «درخواست های دوستی» به نظر می رسد که تداخل دو مفهوم دیگر با مفهوم سنتی دوستی، باعث این تحول شده است. اولاتداخل معنایی و مفهومی مساله دوستی با آشنایی است. در این حالت اگر فردی دیگری را بشناسد؛ به وی درخواست دوستی می دهد. این شناختن در ادبیات انگلیسی به معنای دو کلمه be familiar with و knowing است که به وضوح با معنای دوستی یا friendship فرق دارد. حتی در برخی موارد همین آشنایی و شناخت اندک هم وجود ندارد و فرد به مناسبت دوستان مشترک، درخواست دوستی خود را به فرد دیگر می دهد. در این موارد حسی از آشنایی، به جای آشنایی وجود دارد. در ادامه بیان خواهد شد که چنین دوستی چه اثراتی دارد.

در تحول دیگر، «دوست داشتن» به جای «دوستی» می نشیند و فرد به جای این که به دوستان واقعی خود پیغام دوستی بفرستد؛ به کسانی که دوستشان دارد، درخواست دوستی می فرستد. هنرمندان، ورزشکاران و استادان دانشگاه معمولادر این گروه قرار گرفته و درخواست دوستی به آنان داده می شود. در اینجا کاربران دو کار کرد این گونه شبکه های اجتماعی را با یکدیگر متداخل می کنند و به جای «لایک کردن» صفحات افراد مشهور به «دوستی» با آنان می پردازند. به این صورت است که دیده می شود یک بازیگر بیست ساله، 5000 دوست دارد که اگر قرار بود چنین چیزی حقیقت داشته باشد؛ باید از بدو تولد، در هر روز یک دوست به دوستان این فرد اضافه شود.
همین مشکلات معنایی و مفهومی بوده که شبکه های اجتماعی را به فکر اصلاح رویه خود انداخته است.

مثلاپدیده ای به نام «فالو» کردن یا پیروی کردن، مشابه گروه اول شبکه های اجتماعی در تقسیم بندی این یادداشت، ایجاد شده تا فرد، بدون دوستی بتواند از به روزرسانی افراد مشهور باخبر شود. در عین حال پدیده «دوستان صمیمی» یا close friend وارد این شبکه ها شده است تا بتوان میان انواع مختلف دوستان تفاوت گذارد. در شبکه اجتماعی دیگری هم، نوع خاصی از ارتباط کاربران تاسیس شده تا مشکلات اینچنینی نداشته باشد. گوگل در شبکه گوگل پلاس خود، سیستم حلقه ای را پدید آورده که نوع پیشرفته تری از سیستم دنبال کردن است. در این سیستم فرد می تواند با درست کردن حلقه هایی، دوستان خود را دسته بندی و طبقه بندی کند و سیستم تعامل با هر یک را تنظیم کند.

اما این سخن باقی است که دوستی های این چنینی در محیط مجازی و بخصوص در شبکه های اجتماعی چه اثراتی دارد؟ مهم ترین اثر این گونه فعالیت ها این است که دوستی بشدت بی تعهد شده است. در شبکه اجتماعی اگر فردی از غمو ناراحتی خود سخن بگوید؛ دیگران با یک لایک یا کامنت نظر خود را ابراز کرده و در این شرایط خیال و وجدان خود را از وظیفه دوستی راحت می کنند در صورتی که در شرایط دیگر چنین ابراز نظرهایی می توانست عمیق تر باشد. از سوی دیگر امکان از میان بردن دوستی به صورت سریع که با قابلیت بلاک کردن به وجود آمده، یکی از معایب دیگر چنین دوستی هایی است. در این وضع، افراد با یک اشتباه می توانند دوستی حقیقی و مجازی خود را از دست بدهند، در شرایطی که در دوستی غیرمجازی امکان بیشتری برای رفع آثار خطا وجود دارد.

اما همه چیز هم جزو اثرات نامناسب نیست. دوستی پرتعداد با افراد بی شمار یا بسیار، امکان تبادل نظر و آگاهی از نقطه نظرهای متفاوت را دارد. در عین حال در شادمانی ها و غمها افراد بیشتری از رازدل انسان باخبر می شوند و کمیت همدلی ها و همدردی ها بیشتر از حالت های دیگر است. علاوه بر اینها امکان اطلاع داشتن پیوسته از افراد دیگر، از زمره فواید این دوستی هاست.
جهان مجازی و شبکه اجتماعی، خواه یا ناخواه، یکی از مختصات جهان امروز ماست و دوستی هم یکی از مختصات دنیای مجازی.

گستردگی جهان مجازی و میزان نفوذ آن به گونه ای است که ظاهرا باید به جای واکنش منفی در مقابل دوستی های این جهان، به فکر یادگیری آداب دوستی در آن بود، چرا که ادب مقوم دوستی است نه حقیقی و مجازی بودن آن.

سلام مشاور...